Buğday Yetiştiriciliği

     Buğday yetiştiriciliği, dünyada en çok yetiştirilen ve tüketilen tahılın buğday olması sebebiyle ülkemizde ve dünyada oldukça önemsenen bir konudur. Gelin bu popüler bitki neymiş ve nasıl yetiştirilirmiş birlikte bakalım.

        Buğday, çok fazla çeşidi olan ve bu sebeple dünyanın hemen her yerinde yetiştirilebilen bir tahıldır. Ham haliyle tüketilemez fakat öğütüldüğünde ekmek, bulgur, irmik, yarma gibi pek çok şekilde sofralarda yer bulur. Saklanması kolay olduğu için özellikle tercih edilen buğday, dünyanın 50 ülkesinde temel besin maddesi olarak tüketilmektedir.

      Tek yıllık bir bitki olan buğdayın yetiştirilmesinde iklim ve toprak isteği, ekim zamanı ve ekim nöbeti, toprağın hazırlanması, ekim işlemi, gübreleme, sulama, hasat ve depolama gibi dikkat edilmesi gereken hususlar vardır. Buğday yetiştiriciliği nasıl olmalıdır, buğday yetiştirme yolları nelerdir, buğday ne zaman ekilir, buğdaya hangi gübre atılır, buğday ne zaman sulanır, buğday ne zaman biçilir gibi soruların hepsinin cevaplarını aşağıda bulabilirsiniz.

       Aşırı sıcaktan ve nemden hoşlanmayan buğday, bir serin iklim bitkisidir. Özellikle gelişiminin ilk dönemlerinde yani çimlenme-kardeşlenme döneminde sıcağı sevmez. Sıcaklığın genel olarak 5-10 ºC civarında olduğu ve bağıl nem oranının %60'ın üstünde olduğu bir iklim, buğdayın sağlıklı bir şekilde yetişmesi ve gelişmesi için idealdir. Kardeşlenme ve sapa kalkma döneminde ise 10-15 ºC sıcaklık ve %65 nemle, az ışıklı ve yarı kapalı havalar uygundur. Sapa kalkma döneminde sıcaklık ve nem isteği artan buğday için, yıllık 500 mm yağış, sağlıklı bir gelişim için yeterlidir.

      Toprak anlamında ise kıraç arazilerde, besin maddeleri anlamında zengin ve yeterli rutubete sahip olan topraklarda yetişir. Göllenmeden hoşlanmadığı için gevşek toprak sever. Fazla asitli olmayan hafif ve orta kireçli topraklarda gayet iyi gelişim gösterir.

      Aynı tarlaya uzun süre art arda buğday ekmek uygun olmayıp, buğday yetiştiriciliği yapmak isteyenlere münavebe tavsiye edilir. Buğdayın ekim nöbeti kuru koşullarda, kuruya buğday ekiminde

·       Buğday-nadas-buğday

·       Buğday-mercimek-buğday

·       Buğday-mercimek-arpa

şeklinde olup, sulu buğday tarımı koşullarında ise;
  

·       Buğday-ikinci ürün-pamuk

·       Buğday-ikinci ürün-sebze

·       Buğday-ikinci ürün-yem bitkileri

·       Buğday-ikinci ürün-mercimek-ikinci ürün (yer fıstığı, mısır, susam, ayçiçeği)

şeklindedir.

     Ülkemizde genellikle 15 Ekim-15 Kasım tarihleri arasında ekim yapılır. Kışlık ekimde, yazlık ekime göre daha yüksek verim alındığı için bu tarihlerde ekim yapılması yaygındır. Yine de bölgelere ve şartların değişikliğine bağlı olarak bu tarihlerde 10-15 gün oynamalar olabilir.

       Ekim işlemi için toprak sıcaklığının 8-10 ºC olması uygundur. Buğdayda dekara atılacak tohum miktarı 18-24 kg arasında değişmektedir. Bu değişiklikte ekim zamanı, bin tane ağırlığı, çimlenme ve biyolojik güç gibi etkenler dikkate alınır. Normal bir tohum için 5-6 cm derinlik yeterli iken daha küçük tohumlarda 4-5 cm derinlik ekim için uygundur. Eğer ekim yazlık olarak yapılacaksa ekilecek çeşidin yazlık karakterde olması gerekmektedir.

        Ülkemizde genellikle sulamaya ihtiyaç duymadan yetiştirilen buğday, ihtiyaç hâlinde  sapa kalkma ve çiçeklenme dönemlerinde toprağın 90 cm derinliğini doyuracak şekilde sulanabilir.  Ayrıca buğday ekimi yapıldıktan sonra  yeterli yağış olmadığında  çimlendirme  sulaması yapılması  tavsiye edilir. 

   Buğday yetiştiriciliği için en önemli adımlardan biri de buğday gübrelemedir. Buğday ziraatında gübreleme yapılmadan önce toprağın analiz edilmesi ve duruma uygun olarak gübrelenmesi ürünün verimini ciddi oranda artırır. Bölgemizde genellikle buğdaya kuru koşullarda 6-8 kg/da N, 9 kg/da P2O5, sulu koşullarda ise 16 kg/da N, 13 kg/da P2O5 karşılığı azotlu ve fosforlu gübre verilmesi önerilmiştir. Ekim zamanı tohum yatağına fosforlu gübrenin tamamı verilirken azotlu gübrenin yarısı ekimde, yarısı da kardeşlenme sonu ve sapa kalkma başında toprak yüzeyine verilir.

       Yurdumuzda buğday hasat zamanı bölgelere göre değişiklik gösterse de genellikle Mayıs-Ağustos arasındaki 3-4 aylık bir dönemdir. Buğdayda tanedeki nem oranı % 13,5 olduğunda en uygun hasat zamanıdır. Bitkiler tamamen sarardığı ve taneler sertleştiği zaman hasat yapılmalıdır. Ekimde olduğu gibi hasatta da geç kalınmamalıdır. Geç hasat mahsulün tarlada yanmasına, çeşitli toprak hastalıklarına yakalanmasına veya tanelerin dökülmesine sebep olabilir.

   Netice itibariyle buğday yetiştirilmesi kolay, hasadı verimli ve değerlendirilme imkânı bol bir tahıldır. Bu kadim bitkiyi yetiştiren, emek veren tüm çiftçilerimize bereketli hasatlar dileriz.